Tarih boyunca gerek dini gerekse kültürel olarak bazı yiyecek ve içecekler haram kabul edilmiştir. Her dönem için gönderilen peygamberler de insanlara temel inanç esasları ile beraber, günlük yaşamla ilgili emir ve yasakları aktarmış, kendi hayatlarında da uygulayarak örnek olmuşlardır.
İslam inancına göre ise Allah, vücuda zarar veren ve insanda olumsuz tesirler bırakacak şeyleri yasaklamış, onun yerine temiz olanları yemeyi ve şükretmeyi emretmiştir.[1] Bununla beraber Bakara suresinin 168. ayetinde Allah; “Ey insanlar! Yeryüzünde bulunan maddelerin helâl ve tayyib (temiz) olanlarından yiyin; şeytanın peşinden gitmeyin, çünkü o apaçık düşmanınızdır.” buyurmuştur. Bu ayet, temiz ve helal olmayan yiyeceklerin aslında bir imtihan olduğunu ve şeytanın da insanın imtihanını kaybetmesi için teşvikçi olacağını insanlara haber vermektedir. Ayrıca ayette bahsedilen “helal ve tayyib” ifadesi ile, tüketilen yiyecek ve içeceklerin asıl hüviyetlerine uygun yani genetiği korunan temiz ve sağlıklı ürünler olabileceği öne sürülmüştür.
Kur’an’da yenilmesi uygun görülmeyen yiyecekler dört ayette açıklanmıştır.[2] Bu ayetlerde bahsi geçen yasak yiyecekler şunlardır;
- Leş (kendiliğinden bir sebeple ölen hayvan)
- Kan (etin dışına akan kanı içmek)
- Domuz
- Allah’tan başkası adına kesilen hayvan
Bununla beraber içki içmek ve uyuşturucu bitkiler kullanmak da ayet ve hadislerle yasaklanmıştır.[3] Hz. Muhammed (s.a.v) “Her sarhoş edici şey haramdır.”[4] ve “Çoğu sarhoşluk veren şeyin azı da haramdır.”[5] sözleriyle, miktarına ya da çeşidine bakılmaksızın içki ve uyuşturucu maddelerin haram olduğuna dikkatleri çekmiştir.
Deniz ürünleri ile ilgili olarak Maide suresinin 96. ayetinde deniz avının helal olarak bildirilmesi ve Hz. Muhammed’in (s.a.v); “Denizin suyu temiz, ölüsü helaldir” sözü, avlanan deniz canlılarının da helal olduğunu göstermektedir.[6] Ayet ve hadise göre hüküm veren İslam mezhep imamları, balık türlerinin tamamını helal olarak değerlendirmiştir. Bununla beraber timsah, su yılanı, yengeç, kurbağa, kalamar, karides, midye gibi kimileri yırtıcı ve zararlı, kimileri de pis kabul edilen hayvan türlerinin yenmesi ile ilgili görüş ayrılığı bildirmişlerdir.[7]
Ayrıca haram kazanç yani Allah’ın yasakladığı işler üzerinden, meşru olmayan yollarla elde edilen gelir de helal görülmemiştir. Hz. Muhammed (s.a.v) böyle bir kazançla alınan gıdanın dua ve ibadetlerin kabulüne engel olacağını şu sözleriyle vurgulamıştır: “Bir kimse Allah yolunda uzun seferler yapar. Saçı başı dağınık, toza toprağa bulanmış vaziyette ellerini gökyüzüne açarak: Ya Rabbi! Ya Rabbi! diye dua eder. Hâlbuki onun yediği haram, içtiği haram, gıdası haramdır. Böyle birinin duası nasıl kabul edilir.”[8]
Ayet ve hadislerde bildirildiğine göre İslam inancında helaller dairesi oldukça geniş ve yenilip içilebilecek şeyler bir hayli fazla iken, yasaklanan yiyecek ve içecekler helallerin yanında oldukça azdır. Yasaklanmasında da sağlık ya da toplum huzurunun korunması gibi faydalar gözetilmiştir.
[1] Bakara/172
[2] Bakara/173, Maide/3, Enam/145, Nahl/115
[3] Maide/90-91
[4] Buhari, “Edeb”, 80;Müslim, “Eşribe”, 67-75
[5] Tirmizi, “Eşribe”,3
[6] Ebû Dâvud, “Tahâret”, 41
[7] Balık dışındaki ürünler, Hanefî âlimler tarafından helal kabul edilmemiştir. Mâlikî ve Hanbelî âlimlere göre, deniz hayvanları prensip olarak helaldir. Ancak timsah gibi yırtıcı hayvanlar helal değildir.
Şâfiî mezhebinde ise; aslen suda yaşadığı halde karada da yaşayabilen kurbağa, yengeç, kaplumbağa ve su yılanı gibi hayvanlar habis ve zararlı oldukları için helal değildir. Bunların dışında kalan midye, kalamar, ıstakoz, karides gibi deniz ürünlerinin yenmesi ise helaldir. (kaynak: https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/987/yengec–istakoz–karides–kalamar–midye–kurbaga-vs–gibi-deniz-urunleri-yenir-mi-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d)
[8] !” (Müslim, Zekât 65; Ayrıca bk. Tirmizî, Tefsîru’l-Kur’ân 3.)