İslam’a göre; verilen nimetler karşısında şımarmadan her birinin yaratıcıdan gelen bir ikram olduğunu bilerek o doğrultuda kullanmak ya da sıkıntı ve belalar karşısında isyan etmeden güçlü kalmaya çalışmak ve yakınmamak sabır erdemi ile mümkündür. Kur’an’da “Şüphesiz Allah sabredenlerle beraberdir.” ayeti ile sabrın önemine dikkat çekilmiştir.[1]
Dünya hayatına imtihan edilmek üzere gönderilen insanlar, Yaratıcı tarafından farklı şekillerde; bazen bolluk ve rahatlıkla, bazen hastalık ve sıkıntılarla sınanırlar. İmtihan da başa gelen bu durumlara verilen tepkilerle anlaşılır.
İslam âlimlerinden İmam Gazali İhya isimli eserinde sabırla ilgili olarak İbni Abbas’ın[2] şu sözünden bahseder: “Kur’an’da üç çeşit sabırdan söz edilmiştir: 1) Allah’ın emrettiği farzları eda etmede gösterilen sabır. Bu sabrın üç yüz derecesi vardır. 2) Allah’ın yasakladığı haramlardan sakınmada gösterilen sabır. Bu sabrın altı yüz derecesi vardır. 3) Musibetin ilk çarptığı anda gösterilen sabır. Bu sabrın dokuz yüz derecesi vardır…”[3] Hz. Muhammed (s.a.v) de “Sabır, acı bir olayın yaptığı sarsıntıya karşı ilk anda gösterilen tahammüldür.” tanımlamasını yaparak özellikle bu konuya insanların dikkatini çekmiştir.[4]
Yine İslam âlimlerinden Bediüzzaman da İmam Gazali’nin bu üçlü anlatımını genişletmiş ve ilk olarak; Allah’a isyan edip başkaldırmaya karşı kendini frenleyerek gösterilen sabrı takva[5] diye nitelendirmiştir. İkinci olarak; kişinin başına gelen olumsuz durumlar ve felaketler karşısında gösterdiği sabrı tevekkül[6] ve teslimiyet[7] olarak tanımlamıştır. Üçüncü olarak da belli vakitler ve belli bir düzen içinde yapılması gereken ibadetler için sabrın önemine vurgu yapmıştır.[8]
Kur’an’da sabırla ilgili 100 kadar ayet bulunmaktadır. Bu ayetlerde sabredenler yüceltilerek verilecek olan mükâfatlardan da bahsedilmiştir.[9] Kur’an’da Peygamberlerin hayatlarına dair de birçok sabır örneği görmek mümkündür. Hz. Eyüp’ün hastalığı[10], Hz. Yakup’un (a.s) oğlundan ayrılığı[11], Hz. İbrahim’in (a.s) ateşe atılması[12], Hz. Muhammed’in (s.a.v) çocuklarının vefat etmesi[13] gibi çeşitli durumlarda peygamberlerin gösterdikleri sabır ve teslimiyet insanlar için birer örnektir.
[1] Bakara/153
[2] İbni Abbas: Hz. Muhammed’in (s.a.v) amcasının oğlu, aynı zamanda çok sayıda hadis rivayet eden, tefsir ve fıkıh alimi
[3] İhya, 4/72
[4] Buhârî, Cenâiz, 32
[5] Takva: Günahlardan sakınmak
[6] Tevekkül: Elinden geleni yapıp sonuçları Allah’a bırakmak
[7] Teslimiyet: Allah’a itaat etmek ve bildirdiği şeylerin hepsine inanmak
[8] Risale-i Nur, “Mektubat”, 23. mektup
[9] Zümer/10, Rad/22-23
[10] Sad/44
[11] Yusuf/83
[12] Bakara/131
[13] Müslim, 4:1808